Parallel Lines gan Dirty Protest.

Es i’w weld ar nos Wener yng Nghanolfan y Celfyddydau Aberystwyth. Dechreuodd y ddrama gyda mam a merch ifanc, gyda’r fam ar lawr yn dioddef yn aruthrol o hangover. Ro’n i’n hoff iawn o’r disgrifiadau penodol o sut roedd hi’n teimlo; er enghraifft ‘my mouth is like a camel’s ass’. Roedd comedi real i’w weld yma, comedi ry’n ni’n profi bob dydd ac roedd hyn yn effeithiol iawn. Yn ystod golygfa cyntaf y fam (Melissa) ar ferch (Steph), defnyddiwyd desg fel rhan o’i set; teimlais nad oedd angen y ddesg i fod yn rhan o’r golygfa ac roedd e’n aneglur iawn beth oedd ei bwrpas. Wrth i olygfa Steph a Melissa barhau roedd y ddau cymeriad arall, dau athro mewn perthynas a’u gilydd, sef Simon a Jullie, yn eistedd tu ôl iddynt ac, yna, ar ôl i’r olygfa orffen roedden nhw’n cyfnewid lle. Roedd y cyfnewid yma’n effeithiol tu hwnt, gan ein bod ni fel cynulleidfa yn gallu rhagweld bod mwy i’r stori ac roeddwn i’n ysu i glywed beth oedd hanes y ddau cymeriad oedd yn y cefndir.

Wrth i’r stori ddatblygu daethon ni i ddeall bod yr athro wedi cael ei gyhuddo o gael perthynas gyda disgybl yn yr ysgol, a’r ddisgybl honno yw Steph. O ganlyniad i hyn, mae Julie wrth gwrs yn grac ac yn awyddus i glywed beth oedd y gwir gan Simon; mae Simon yn gwadu’r cyfan ond mae’n cyfaddef bod y ferch wedi bod yn dod mewn i’w ystafell i gael sgwrs sawl tro. Roeddwn i’n gweld golygfeydd yr athrawon yn hynod o undonog ac yn amgylchynu’r unig bwnc yma a theimlais bod angen rhyw stori arall i blethu mewn i’w stori nhw. Ar y llaw arall, roedd sefyllfa Steph a’i mam yn ddiddorol gyda digon o sgôp iddi. Merch ifanc llawn bywyd 15 oed oedd Steph, merch alluog sy’n ysu i fynd i ddysgu am y byd. Ond nid yw hi’n cael amser i esbonio ei dyheadau o gwbwl i’w mam gan bod mwy o ddiddordeb ganddi hi i fynd allan i feddwi a chyflawni ei swydd fel putain. Dyma pam, dwi’n credu, iddi agosáu cymaint at Simon, yr athro, oherwydd ei fod e’n rhoi amser iddi siarad a chyfleu ei theimladau. Ond ni chawsom gyfle i weld y perthynas yma, ac roedd hyn yn rhwystredig i mi.

Er bod golygfeydd yr athrawon yn eithaf undonog, fe safodd un golygfa mas i mi. Cafwyd monolog gan Simon yn esbonio pa mor erchyll o ddiflas oedd ei fywyd bob dydd. Fe esboniodd mewn manylder pa mor echrydus oedd deffro, cysgu, gweithio a bwyta bob dydd, trwy’r dydd. Roedd e’n hynod o effeithiol oherwydd bod y tensiwn rhwng Simon a Julie’n cynyddu i’r pwynt lle buasech chi’n taeru bod Simon yn mynd i gyfaddef cael perthynas. Onid nid yw’n cyfaddef o gwbwl; dim ond “breath of fresh air” oedd Steph iddo ef. Felly, wrth gwrs, fe giliodd y tensiwn mewn un brawddeg; siom i mi oedd hyn oherwydd ro’n i’n disgwyl mwy o uchafbwynt i ddiwedd yr olygfa.

Erbyn diwedd y ddrama fe ddaeth Simon a Steph at ei gilydd a gwelwyd y ddau gyda’i gilydd am y tro cyntaf. Daeth rhyddhad mawr o weld y ddau gyda’i gilydd yn y diwedd i ddatgelu bod perthynas wedi bod rhwng y ddau, ond bod Simon yn gwadu’r cyfan. Sylweddolais ar ôl yr olygfa yma pa mor druenus oedd sefyllfa Steph wrth i’r ddrama bortreadu merch ifanc, dosbarth gweithiol, oedd yn methu â chael cyfiawnder. Er bod yr hyn ddigwyddodd iddi yn hollol anghyfreithiol, ac anghyfrifol o ran yr athro, ni chafodd unrhyw gymorth na chefnogaeth gan neb. I fi, doedd hyn ddim yn neges bwerus iawn i orffen y ddrama.

Ond, rhaid dweud fy mod i wedi mwynhau perfformiadau grymus y pedwar actor. Roedd pob un ohonynt yn raenus, pwerus ac yn addas iawn i’r sgript gyfoes, naturiol. Ro’n i’n hoff iawn o’r ffaith bod yr actorion hynny nad oeddynt yn yr olygfa i’w gweld yn newid yn araf yn y cefndir. Roedd hyn yn gyferbyniad llwyddiannus i naratif cyflym y sgript. Er nad oeddwn wrth fy modd gyda’r sgript, mae’n braf gweld cwmni theatr yn mynd â sgript newydd cyfoes o gwmpas Cymru. Mae’n hyfryd gweld amrywiaeth o wahanol themâu ar lwyfan gan gwmnïau ifanc newydd o Gymru.

Wedi i Katherine Chandler ysgrifennu’r ddrama ‘Parallel Lines’ yn 2012, enillodd gwobr Wales Drama Award. Perfformiwyd y ddrama am bythefnos yn 2013 ac yna yn 2014 ac enillodd gwobr Theatre Critics of Wales am y cynhyrchiad gorau trwy gyfrwng y Saesneg. O ganlyniad i’r holl lwyddiant, penderfynodd y cwmni Dirty Protest fynd â’r ddrama ar daith o amgylch Cymru.

Cyflwyna’r ddrama pedwar prif gymeriad o Gaerdydd. Yr ieuengaf ohonynt yw Steph, sydd yn ferch ysgol 15 oed. Mae’n ferch glyfar ond yn dipyn o rebel yn yr ysgol ac yn gorfod ymdopi â’i mam sengl sydd yn butain. Yn athro ar Steph yw Simon. Dyn ifanc, sensitif a chyfeillgar yw Simon a fu’n ffrind i Steph yn yr ysgol. Er hyn, wrth i’r ddrama fynd yn ei flaen, mae Steph yn gwneud cyhuddiad difrifol yn erbyn Simon, a dilyna’r gynulleidfa’r stori sensitif yma.

Crewyd naws annifyr i’r ddrama wrth i’r gynulleidfa gerdded i mewn i’r gofod perfformio, gyda’r theatr wedi’i lenwi â mwg, a’r actorion yn bresennol ar lwyfan. Dwi wastad yn teimlo braidd yn chwithig wrth weld yr actorion yn cyrraedd y llwyfan cyn i mi hyd yn oed gamu i mewn i’r theatr. Awyrgylch amwys sydd wedi gwneud i mi gwestiynu ei bwrpas yn syth cyn i’r perfformiad ddechrau.

Roedd y testun yn hollol newydd i mi ac roedd yn braf gweld cynhyrchiad gwreiddiol cyfoes ar daith o amgylch Cymru. Hawdd oedd dilyn y stori a’i harddull, er, o’r olygfa agoriadol teimlais fy hun yn portreadu cymeriad y fam yn fwy tebyg i chwaer. Teimlais fod ei hymateb i’w ‘hangover’ yn or ddramatig ac yn eithaf ifanc ei hagwedd. Ond eto, roedd y fath yma o actio yn addas iawn wedi i’r gynulleidfa ddechrau ddod i ddeall ei chymeriad tanllyd ac anghyfrifol.

Set minimalistaidd oedd ar lwyfan yn cynnwys cadeiriau a bwrdd yn unig. Teimlais fod yr arddull yma yn cyd-fynd â’r actio cyfoes ac yn plethu i mewn i’r golygfeydd yn llyfn a phroffesiynol. Yn yr un modd, roedd medru gweld yr actorion yn newid ei gwisgoedd mewn ffordd araf a phwyllog yn y cefndir yn ychwanegiad effeithiol iawn wrth iddo wrthgyferbynnu â’r golygfeydd cyflym a stormus oedd yn digwydd ar y brif lwyfan.

Rhaid cyfaddef, teimlais y ddrama ei hun braidd yn hirwyntog ac yn ailadroddus iawn. Roedd strwythur y perfformiad yn eithaf rhwystredig ac roeddwn yn ysu i weld perthynas cudd rhwng Steph (y ferch) a Simon (yr athro) ar lwyfan, ond yr unig bryd a welsom hyn oedd ar ddiwedd y perfformiad. O ganlyniad, nid oedd wir uchafbwynt i’r ddrama. Er hyn, rhaid canmol perfformiadau onest a sensitif yr actorion yn enwedig monolog Julie tua diwedd y ddrama lle mae’n rhannu ei rhwystredigaeth. Diweddglo pwerus a thrawiadol wnaeth gloi’r ddrama a hynny trwy ddelwedd gorfforol sydd wedi aros yn fy nghof.

 

 

Rhaid cyfaddef fy mod yn nerfus wrth baratoi  i fynd i weld un o ddramau enwocaf Shakespeare sef Othello. Darllenais gryn dipyn yngylch a’r ddrama a’r hyn oedd yn fy nharo oedd y sôn parhaus am dras. Y cyfeiriadau cyson at Othello y dyn du a Iago y dyn  gwyn. Dyma beth oedd yn creu y ddeinameg yn y ddrama mor ddiddorol. Pan yn eistedd yn sinema Ganolfan Celfyddydau yn edrych ar y cast sylwais taw Lucian Msamati oedd yn chwarae rôl Iago, felly roeddwn yn edrych ymlaen i weld ac ystyried  yr effaith  oedd y cyfarwyddwr Iqbal Khan wedi ei wneud ar  y ddrama trwy ddewis  dyn du  i chwarae Iago yn ogystal ac Othello. Yr oedd y dewis hyn yn esgor ar syniadau newyddd ynglŷn a dynolryw a’r ddynoliaeth.

Drama am frawdoliaeth, twyll, brad, cariad ac ymddiried yn eich gilydd neu ddiffyg ymddiriedaeth.

Wrth i’r ddrama ddechrau teimlais a gwelais yn unionsyth atgasedd Iago tuag at Othello a hyn yn seiliedig ar eiddigedd oherwydd bod Cassio wedi cymeryd  ei le o dan arweinyddiaeth Othello. Credaf fod y cynllwynio yn dechrau o’r cychwyn cyntaf ac adeiladwyd ar hyn  drwy  gydol y ddrama.  Teimlais  bod tynged a ffawd pawb wedi’i benderfynnu o’r cychwyn ac yn deillio o atgasedd Iago. Gweithredodd Iago sy’n dra- arglwyddiaethu ac yn esgor ar ganlyniadau gwahanol i’r cymeriadau.  Drama a ysgrifennwyd, mae’n debyg, ar ddechrau yr ail ganrif ar bymtheg, ond y mae yma gyffyrddiadau  modern iawn ac engraifft o hyn yw’r defnydd o rap a gymerodd le yn ystod yr olgyfa ymladd ac fe grewyd  tyndra a thensiwn effeithiol ‘Rare to see a black man on the right side of the law’ a’r ateb ‘we all know what happens when we give white people a gun’.  Wrth ystyried fod y ddrama yn gannoedd o flynyddoedd oed teimlais fod y perfformiad yma wedi llwyddo i  bwysleisio bod negeseuon a themau y ddrama yma yn oesol ac nid yn unig yn bodoli heddiw ond yn dal i’n dwys bigo a chodi cwestiynnau creiddiol i’n ymateb i sefyllfaoedd cyfoes.
Crewyd set hollol drawdiadol wrth i’r llawr godi ac agor allan i alluogi y dŵr i lifo  fel afon oddi tano. Defnyddiwyd dwr  i amlbwrpas yn y ddrama a oedd yn effeithiol iawn er engraifft  yr artaith ar dechrau y ddrama. Newidwyd defnydd y dwr yn yr olygfa Desdemona ac Emilia i fod yn  bwll o gysur megis  dwr ysbrydol iddynt.  Gwelwn yn y cefn ddarlun neu dylun o ffenestri eglwysig wedi’i torri, credaf taw symbol o’i bywydau ydy hyn. Nid yw’r  un enaid yn berffaith ac mae Iago a’i gelwyddau hefyd yn torri a chwalu bywydau bobl. Yn ychwanegol mae crefydd yn rhan bwysig o’r cyfnod, a gwelir yma y  cysylltiad cryf rhwng crefyddd a rhyfel. Y mae bywyd i  Othello yn un rhyfel mawr, ei uchel swydd yn y fyddin a’r brwydro a’r gwrthdaro  parhaus rhwng  y cymeriadau gyda’r canlyniad bod nifer yn cael ei lladd gan ei gilydd. Rhaid  cydnabod cyfnod y ddrama ac hefyd bod yna debygolrwydd cyfoes o’r berthynas rhwng cariad a chrefydd.  Y mae’r ddau yn gofyn am deyrngarwch a ffyddlondeb a’r ymholiad am deyrngarwch yr unigolyn.

Y mae stori  dda yn fythol wyrdd ac yn aros yn gyfoes.  Er hyn y mae angen cast arbennig i gyflwyno y stori yn gredadwy i ni a sicrhau bod y geiriau ar  bapur yn brofiad real i ni. Dyma lwyddiant y cynyrchiad. Roedd  Hugh Quarshie yn Othello arbennig yn creu yn gredadwy y rhaniad a chymlethdod y bersonoliaeth rhwng ei statws yn y fyddin a’r caledwch oedd yn perthyn i’w fywyd a’r tynerwch a’r cariad tuag at Desdemona. Yr ansicrwydd yn ei ddiffyg ymddiried o gariad Desdemona yn ei yrru yn wallgof erbyn diwedd ac yn ei ladd. Gwelwn ddimensiwn arall i’w gymeriad pan mae’n  fodlon arteithio Iago trwy ei glymu i’w sedd er mwyn dod o hyd i’r gwir ynglyn a Desdemona. Gwelwn ochr hyll iawn i’w bersonoliaeth. Erbyn diwedd mae’r broblem yn troi yn obsesiwn ac yn cymeryd drosto ei fywyd a’i fodolaeth nes ei fod yn gweld ei fyd yn chwalu yn chwilfriw o’i amgylch. Pan mae’i  wraig yn marw yn ei ddwylo sylweddola twyll a diffyg teyrngarwch Iago a’r unig ateb oedd ganddo oedd hunan laddiad. Cafwyd diweddglo grymus ac effeithiol iawn.

Crewyd Desemona ac Emilia yn brydferth iawn gan Joanna Vanderham ac Ayes Dharker a oedd yn chwarae gwraig Iago. Dangosodd Desemona ffyddlondeb llwyr i’w gwr ond eto er yn ddiniwed cafodd ei lladd. Yr olygfa sydd yn effeithiol ac yn ein taro pan mae’n Desdemona yn gofyn i Othello am ei gefndir a’i orfennol ac yn gofyn ‘We’re you scared’, cwestiwn sydd yn taro Othello a oedd yn arddangos ei gwir gariad tuag ato. Dangosai Emilia, hefyd, gymaint o gariad a phosib ond roedd siom yn ei disgwyl hi drwy’r  amser. Dangosodd Emilia ddewrder anhygoel erbyn y diwedd pan oedd yn ceisio rhesymu beth oedd wedi digwydd i bawb a pha mor wallgof yw’r byd, ond mae’r llinell yn y ddrama sydd yn dweud wrthi ‘Its too late’ yn ddirdynnol pan mae ei gwr yn tynnu cyllell ar draws ei gwddf.

Seren  y sioe i mi oedd Lucian Msamati sef Iago. Dyma’r cymeriad sydd yn newid pob dim a dyma bradwr mwya y ddrama, y mae wedi medru darllen Othello i’r dim. Y mae ei adnabyddiaeth o ‘r gwahanol gymeriadau yn cael ei bwysleisio gan y chwarae medrus o gymeriad Iago. Yn ei gyfrwystra gwyr ei fod yn taflu cyllel i galon Othello wrth ei berswadio bod ei gariad wedi bod yn anffyddlon ato. Gwyddai bod hyn yn dynged creulonach na’i ladd yn unionsyth.  Roedd Iago yn cael pleser o weld ei hen feistr yn gwallgofi a chyflawni hunan laddiad.  Arddangosir yn llwyddiannus trwy actio grymus Iago oerni a chaledwch ei gymeriad ac yn arbennig felly ei oerni a’i ddifyg cariad tuag at ei wraig. Canlyniad y perfformiad oedd fy mod yn cwestiynnu pam wnaeth Iago briodi o gwbl.

Yn eironig Iago sydd dal yn fyw ar ddiwedd y ddrama er ei fod wedi achosi marwlolaeth cynnifer yn y ddrama. Y llinell sydd wedi aros yn y cof yw’r mwyaf rhagrithiol o’r cyfan; ‘I am yours Othello’. Dyma sydd yn symboli y ddrama yn gyfan gwbwl.

Dyma’r tro cynta’ i mi wylio cynhyrchiad gan y Royal Shakesepeare Comany ac yn bendant cefais fy hudo gan gampwaith y cwmni a’i perfformiad anhygoel o’r ddrama.

Perfformiad grymus dros ben. Yn taflu golau newydd modern ar ddrama glasurol.

 

‘BARNUM’ gan Theatr Donald Gordan. Canolfan y Mileniwm, Caerdydd
Cynhyrchiad Cameron Mackintosh a Michael Harrison gyda Brian Conley yn serenu.

Disgrifiwyd Barnum fel y ‘The Greatest Showman on Earth’, ond yn anffodus i mi nid oedd perfformiad Brian Conley yn taro deuddeg. Comediwr a oedd yn medru cyfathrebu yn fedrus a ni ond yn brin o roi perfformiad fel ‘the greatest showman’.

Gwendid yn y plot a’r diffyg adeiladwaith yn y stori oedd y brif siom. Er hynny roedd y sgiliau syrcas anhygoel yn wledd i’r llygaid. Cyn dechrau y perfformiad roedd môr o liw yn ein cyfarch gyda thriciau di-ri, a dyma ddyn yn dod ac aros ar ei ddwylo a cherdded lawr y staer i ganol yr awditoriwm a hyn i gyd yn hollol wefreiddiol.
Yn sydyn fe ddechreuodd y sioe gyda llond llwyfan o liw a choreograffi crefftus a hynod arbennig gyda thriciau traddodiadaol syrcas yn llenwi’r llwyfan..

Yna daeth y dyn ei hun, Barnum, i’n annerch, a go araf oedd y gynulleidfa i gydio yn y comedi ar y dechrau.. Yn anffodus teimlais nad oedd ei ganu yn cyfateb a’r agwedd showman yma ddylai gan y cymeriad. Ond fe berfformiodd ‘There is a sucker born every minute’ gyda sglein wrth gyfeirio at bobl yn y gynulleidfa i gyfleu y comedi. Roedd yn ymgysylltu yn llwyddiannus gyda’i gynulleidfa.
Rhaid dweud fy mod wedi mwynhau perffroaid Mikey Jay-Heath o Tom Thumb.  Roedd yr egni yn cael ei gyfleu yn wych ac roedd ganddo lais canu hyfryd. Ond yn anffodus, un perfformiad byr yng nghanol Sioe hir, ac yn dangos mai nid y prif rannau sy’n cydio yn y gynulleidfa bob amser.

Ond y diffyg twf yn y stori oedd fy mhrif broblem a dyma pam y bu bron imi syrffedu ar y perfformiad cyn yr egwyl.

Wedi’r egwyl daeth tro Barnum i ddangos ei sgiliau syrcas i ni wrth gerdded ar y ‘tight rope’ i gwrdd a Jenny Lind y gantores a oedd wedi’i hudo. Y mae’n meddu ar lais operatig gwych a chafwyd perfformiad caboledig ond yn anffodus teimlais bod y golygfeydd siarad yn afrwydd ag anaturiol braidd, a’i symudiadau llwyfan yn stiff. Rhaid nodi fod Linzi Hateley wedi rhoi perfformiad emosiynol a chredadwy fel gwraig Barnum. Deallwyd pob gair gyda hi ond reodd golygfa ei marwoaleth yn hir ddisgwyliedig ac ymdriniaeth o’i ymadawiad o’r llwyfan yn siomedig.

Er hyn cafwyd sioe i’r glust a’r llygad. Y llwyfannu yn wych a sgiliau llwyfan lliwgar y cast bychan yma yn mynd i aros yn hir yn y cof. Roedd y coreograffi yn anhygeol a’r triciau’n benigamp. Sioe a hanner ond gwendid twf y stori a’r actio ar adegau yn amharu ar y cyfanwaith.

Legally Blonde The Musical, Canolfan Celfyddydau Aberystwyth. Awst 2015.

Pinc, pinc, pinc a mwy o binc. Llond lle o binc! Môr o binc oedd y sioe gerdd Legally Blonde sydd yn llifo dros Theatr y werin yr haf yma.

Addasiad o’r ffilm enwog Legally Blonde gyda’r enwog Reese Witherspoon yn serennu yn yr agoriad Broadway yn 2007. Sioe a ddaeth yn boblogaidd iawn yn theatrau’r West End hefyd.

Stori Elle Woods ydyw hon, sef llywydd ‘Delta Nu’. Ymgais Elle i ceisio adennill ei chariad Warner yw sylfaen y stori, a hithau yn gweithio’n galed yn astudio i sicrhau mynediad i’r ysgol gyfraith ym Mhrifysgol enwog Havard. Trwy waith caled mae’n sicrhau ei lle yn y Brifysgol ac yn dilyn ei chyn gariad yno gyda’i chihuahua. Er ei bod yn derbyn yr holl addysg yn ystod y cyfnod yma mae’n dysgu llawer mwy am ei hunan ac yn cael gwell dealltwriaeth o bersonoliaeth ei chariad ac yn ail ystyried ei asesiad hi ohono. Cefndir rhamantus yn llawn hiwmor sydd i’r stori ond mae hefyd yn cynnig mwy gan bod y cymeriadau mor gredadwy.

Hoffais y defnydd o’r awditoriwm ar y dechrau. Defnyddiwyd yr awditoriwm yn gelfydd gyda rhai o aelodau’r cast yn dod i mewn trwy’r drysau ochr a ninnau yn teimlo’n rhan o’r ddrama a’r cyflwyniad. Derbyniaf fod cynnal acen Americanaidd yn anodd ond ar ddechrau y perfformiad collwyd tipyn ar eglurdeb y dweud ac ar eiriau y caneuon gyda sgil effaith bod hi’n anoddach dilyn plot cychwynnol y stori.

Plot syml iawn ond un a oedd a llawer o feddwl a dyfnder iddo.

Roedd y datblygiad yng nghymeriad Elle gyda thwf y stori yn dangos bod yr hyn sydd yn ymddangosiadol amhosib yn bosib phenderfyniad a dyfalbarhad. Y mae modd llwyddo mewn maes academaidd a dilyn proffesiwn sydd yn draddodiadol tywyll ei gwisg gyda gwen a bod yn ffasiynol ddeniadol ar yr un pryd.

Wrth i Elle gyrraedd Havard siom sydd yn ei gwynebu gan fod ei chyn-gariad Warner wedi cael cariad newydd, Vivienne. Yn ystod y stori mae Vivienne yn newid ei meddwl am Elle ond ar y dechrau, oherwydd actio credadwy di ffws Vivienne roedd yn ymddwyn mewn modd atgas at Elle. Roedd yn manteisio ar bob cyfle posib i fychanu Elle, er engraifft, pan wahoddwyd Elle i barti ffurfiol a soffistigedig roedd Vivienne yn ei chamarwain trwy ddweud mai parti gwisg ffansi oedd parti soffistigedig. Gwisgodd Elle wisg cwningen a phawb yn meddwl ei bod yn ffŵl ac yn gwireddu yr ystrydeb “dumb blonde”.

Ond gyda help Paulette y ddynes trin gwallt a oedd a’r llais gorau y cast, yn fy marn i, a’i ffrind Emmette yn Havard mae Elle yn medru concro ei hofnau a gwynebu her y byd cyfreithiol ac mae’i gwybodaeth am fyd fasiwn ac ymddygiad menywod o fewn y byd hwnnw yn galluogi Elle i groes hoeli yn effeithiol gyda’r canlyniad o ennill yr achos llys. Teimlais bod Paulette wedi codi’r to gyda ‘r gân Ireland. Roedd hi’n gymeriad credadwy gyda llais cyfoethog a ychwanegodd at y sioe.

Cafodd Elle ei chwarae gan yr anhygoel Rebecca Stenhouse a oedd ar y llwyfan bron drwy’r amser yn ystod y sioe. Rôl sydd yn gofyn am danc llawn o egni a mwy. Mae’n rôl ofynnol iawn ar y llais a’r corff ond cafwyd perfformiad caboledig iawn ganddi. Credaf fod y bartneriaeth rhyngddi hi ac Emmet a gafodd ei chwarae yn sensitif gan David Barrett yn un hynod o lwyddiannus. Cymeriad a dyfodd yn ystod y sioe a llais bendigedig ganddo. Un o uchafbwyntiau y sioe i mi oedd ei deuawd o ‘Legally Blonde’ tu ôl i’r drws yng nghanol y llwyfan a oedd yn hynod o ddirdynnol.

Perfformiad cadarn fel y disgwyl oedd gan yr adnabyddus Peter Karrie o’r athro Callahan cas. Nid oeddwn wedi hoffi y cymeriad yma o’r dechrau fel y dylai ddigwydd; dyma dystiolaeth o lwyddiant Peter Karrie i greu y gwr drwg a ‘villain’ y sioe gerdd.

Cafwyd chwerthin iach yn ystod y perfformiad ac fe grëwyd dipyn o hiwmor gyda Kiara Jay fel Paulette a Wade Lewin fel Kyle. Perfformiadau comedi arbennig gyda amseru celfydd.

Ròl corws personol Elle yn effeithiol ac yn un o’m ffefrynau wrth iddyn nhw fod yn gyfuniad o lais a chydwybod trwy y perfformiad a hynny ar gan.

Perfformiad cawslyd llawn hwyl a chwerthin ac er ei fod wedi ei leoli yn America roedd jôcs a leolwyd yn yr ardal leol yn plesio y gynulleidfa. I goroni y cyfan cafwyd cawod o gonffeti arian i ddiweddu y perfformiad

Adolygiad ffilm o’r perfformiad ‘The Merchant of Venice’ – Canolfan y Celfyddydau, Aberystwyth. 22/07/2015

Cyn i’r ddrama gychwyn, doedd gen i ddim syniad beth i’w ddisgwyl, yn enwedig gan nad oeddwn erioed wedi clywed am y ddrama glasurol Shakespearaidd yma o’r blaen,  ac am fy mod i’n gwylio’r ddrama ar sgrin sinema am y tro cyntaf. Wrth i mi eistedd yn y sinema, gwelsom glipiau o’r actorion yn ymarfer ar gyfer y sioe; geiriau gan y cyfarwyddwr a chyflwynydd yn rhoi arweiniad ar beth i’w ddisgwyl o’r perfformiad a chafodd ei leoli yn y Theatr yn Stradford. I mi, roedd hyn yn ychwanegu at yr elfen o geisio moderneiddio dramâu Shakespeare drwy geisio cael y gynulleidfa i deimlo fel rhan o’r perfformiad drwy ddangos y broses o sut wnaeth y perfformiad gyrraedd y llwyfan. Doedd hyn ddim yn rywbeth newydd ac unigryw yn fy marn i, a gallaf weld sut byddai eraill yn credu bod hyn yn cymryd y sylw oddi ar y stori ei hun a’i cynrychiolaeth nhw o’r cymeriadau.

Ym mhob gonestrwydd, roedd y plot ei hun yn eithaf dryslyd i’w dilyn, ond fy niffyg gwybodaeth am y ddrama oedd i feio am hyn, nid yr actorion o bell ffordd. I’w roi mewn termau syml, mae’n ddrama yn canolbwyntio ar Bassanio, sef Fenisaidd ifanc o safle urddasol sydd yn dymuno priodi Portia, merch hardd a chyfoethog o Belmont. Ar ôl gwastraffu ei stâd, mae angen 3,000 o ducats. Fe wnaeth Bassanio droi at ei ffrind Antonio – masnachwr cyfoethog o Venice – ar gyfer arweiniant a chymorth. Doedd gan Antonio ddim arian parod i’w gynnig felly mae’n gaddo talu bond os gall Bassanio ddod o hyd i fenthyciwr.  Mae Bassonio yn troi at y benthyciwr arian Iddewig sef Shylock ac yn enwi Antonio fel gwarantwr y benthyciad.

Fel y soniais yn barod, doeddwn i ddim yn gyfarwydd efo’r ddrama hon. Serch hyn, mi wnes i astudio gwaith Shakespeare yn fras yn yr ysgol, ac felly wedi astudio ei chrefft a bwriad Shakespeare yn nhermau effeithio’r gynulleidfa. Sylwais bod yr RSM wedi llwyddo creu perfformiad modern o ddrama dros 400 oed, sydd dal yn berthnasol i’n cymdeithas ni heddiw. O’r foment gyntaf lle mae Antonio ar y llwyfan yn emosiynol llawn panig, i’r foment olaf ym medydd Cristnogol dramatig Shylock, cadwodd yr actorion y gynulleidfa ynghlwm i’r stori sy’n llawn rhamant a’r trasiedi. Fe wnaeth emosiwn ac angerdd y cymeriadau wneud i mi anghofio weithiau fy mod i’n gwylio’r perfformiad ar sgrin yn hytrach na’n fyw mewn theatr. Erbyn diwedd y ddrama, roeddwn i yn cwestiynu ansicrwydd y cymeriadau – pwy allem ymddiried yno yn wirioneddol, fel y gwelwn efo Portia a Bassanio?

Un o’r pethau methais benderfynnu oedd pa fath o genre oedd y ddrama hon yn perthyn iddi. Mae’n hawdd dweud bod y ddrama yn ymwneud efo themâu rhamantaidd, a’r gynulleidfa yn dilyn trywydd Portia o chwilio am gariad ac yn ysu am Bassanio. Ond, fe wnaeth y cyfarwyddwr lwyddo i gymysgu’r elfennau rhamantaidd efo themâu tywyll, trasiedi a chomedi. Yn yr olygfa cwrt, rydym yn gweld Portia yn gwisgo fyny fel barnwr – sydd yn ei hun yn gwneud sbort o’r system cyfiawnder – lle mae hi’n sylweddoli bod Bassanio yn blaenoriaethu Antonio uwchben ei gariad ar ei chyfer hi. Yn fy marn i, y drasiedi fwyaf oll oedd pryd wnaeth aelodau Cristnogol y cwrt orfodi Shylock i gael bedydd Cristnogol. A oedd hyn ar ffurf o artaith sy’n ychwanegu at y genre o drychineb tybed? Cawn weld elfen o gomedi yn plethu mewn efo’r trasiedïau, efo’r cymeriadau Prince of Arragon a Launcelot Gobbo yn blaenoriaethu. Mae’r ddau ohonynt yn llwyddo i ryngweithio efo’r gynulleidfa a oedd yn ddoniol tu hwnt. Dechreuodd Launcelot y ddrama drwy eistedd drws nesaf i aelod o’r gynulleidfa, lle welwn ei fod wedi paentio ei wyneb fel clown. Roedd hyn yn elfen neis a diniwed iawn efo’r ymdeimlad o bantomeim, o bosibl i awgrymu taw efe oedd comedïwr y cast – a gafodd ei bortreadu yn berffaith.

Wrth edrych yn ôl, yr hyn a sefodd allan i mi oedd portread yr actorion o Shylock, Portia ac Antonio. Gyda Shylock, fe wnes i gwestiynu pa fath o gymeriad oedd o i fod, wrth i ni weld ei ddatblygiad drwy gydol y ddrama. A oedd o fod yn gymeriad drwg a dieflig? Ydym ni i fod i gydymdeimlo ag ef, am fod y gymdeithas gyfan yn troi yn ei erbyn trwy ddwyn ei arian a’i ferch? Cafodd y ffordd wnaeth yr actor bortreadu dyn bregus ar ddiwedd y ddrama, a oedd yn ysgwyd ac yn crio mewn anghrediniaeth pryd gafodd ei ddwyn o bopeth gan gynnwys ei grefydd fy ngorfodi i gydymdeimlo ag ef.  A’i dyma bwriad Shakespeare tybed? Fe wnaeth araith Shylock – ‘Hath not a Jew eyes?’ wneud i mi sylweddoli ei fod yn gyfartal a’r cymeriadau Cristnogol – felly pam y dylai ef newid crefydd?

Fe wnaeth yr actores sy’n portreadu Portia, gwraig ifanc ddiniwed sydd yn ysu am y cariad ‘perffaith’ mewn ffordd ddiniwed, wneud i ni gydymdeimlo drosti pryd gwnaeth Bassanio rhoi’r fodrwy yn ôl wedi’i achos llys orffen.  Ar ôl y ddrama orffen, ni ellir helpu gwestiynu os fyddai Portia yn dod o hyd i’w gwir gariad, neu yn parhau i hiraethu am y diweddglo perffaith.

Does dim gwadu bod gan Antonio gariad dwfn tuag at Bassanio, ac o ganlyniad i hynny yn dioddef o iselder drwy sylweddoli bod Bassanio’n mynd i briodi menyw.  Er mwyn ychwanegu hyn at yr elfen o drasiedi, mae Shakespeare yn gwneud yn siŵr bod Bassanio yn dychwelyd serchiadau Antonio, er gwaethaf ei rwymedigaeth i briodi Portia. Beth sy’n digwydd i Antonio ar ôl yr achos llys? Ydy ef a Bassanio yn y pen draw yn cael perthynas tybed?

Yn ystod yr egwyl, cawsom gyfle i weld sut cafodd y set ei greu ar y sgrin, a oedd yn anhygoel. I mi, fe lwyddodd y set (yn ogystal â’r gwisgoedd) ychwanegu at yr elfen fodern o ddramâu Shakesperaidd. Cafodd y set ei wneud gyda pres aur, a wnaed i greu’r llawr a’r waliau. Hefyd, roedd yna bêl bres a oedd yn siglo drwy gydol y ddrama a oedd yn ychwanegu at symlrwydd y cynhyrchiad.  Does dim amheuaeth bod hon yn ‘rollercoaster’ o gynhyrchiad, yn ein tywys trwy emosiynau’r cymeriadau. Ar adegau, teimlaf fy mod i’n adolygu’r profiad o wylio’r ddrama ar y sgrin yn hytrach na’r actorion a’r plot ei hun. Ond, roedd hon yn berfformiad a byswn yn mynd i weld eto, efallai yn y theatr ei hun y tro nesaf !

EVERYMAN, NATIONAL THEATRE – LIVE STREAM, Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth.

Ydych chi’n ofn marw?

A ddylen ni fod ofn marwolaeth? Neu ofn sut ‘rydym yn mynd i farw? Neu, yn wir, ydy e’n ffrind i ni?  Cwestiynau oesol. Dyma oedd y cwestiynau a oedd yn byrlymu yn fy meddwl wrth wylio National Theatre Live yn Aberystwyth.

Perfformiad gafaelgar a grymus o dan arweinyddiaeth Rufus Norris gyda splash o liw o addasiad ‘hip’ a chyffrous Carol Ann Duffy o’r ddrama Everyman. Drama grefyddol yn ei hanfod wedi ei datblygu a’i haddasu i ddigwyddiadau a chyfnod cyfoes sydd yn cwestiynu ein chwant materol yn y byd. Campwaith o effeithiau gweledol’, cerddoriaeth nodedig a chastio arbennig.
Edmygaf waith Duffy a Norris o lwyddo i gadw at fframwaith cyfnod  gwreiddiol y ddrama sef y bymthegfed ganrif ond ar yr un pryd creu a datblygu cynnwys addas i’r gymdeithas seciwlar sydd yn bodoli heddiw lle mae safle Duw a chrefydd wedi newid yn gyfan gwbwl.

Mae’r castio yn unionsyth yn ysgogi cwestiynau a dryllio y disgwyladawy gan taw menyw sydd yn chwarae Duw a hithau yn sgubo’r llawr mewn gwisg glanhawraig cyffredin, rhydd Kate Duchene bictiwr clir o rywun blinderus sydd yn cario pwysau’r byd ar ei hysgwyddau.

Roedd pawb ar y dechrau wedi’u gwisgo yn barod i barti Everyman yn 40. Rhesi o ‘Coke’ ar gael i’w snortio, digon i yfed a choregraffi Javier de frutos a oedd yn chwistrelliad o egni megis dawns gyda golau yn fflachio i bob cyfeiriad. Ond pan ddaw ‘Death’ (marwolaeth) yn  ffurf dyn (Dermot Crowley) mewn oferols ac yn cario bag siopa mae Everyman yn gorfod ceisio dianc rhagddo ac ail-asesu ei fywyd a’i le ynddo. Pan fo pawb wedi ei erlid a’i adael yn unig daw o hyd i ffrind ‘Knowledge’ (Penny Layden) sydd yn galluogi Everyman i wynebu marwolaeth.

Yn bendant credaf yn gryf fod cymeriad Everyman  yn symbol ohonom ni i gyd  a’r byd a’r gymdeithas rydym yn byw ynddi heddi. Pethau materol yn cymryd ein bywydau drosto.  Roedd “nid  aur yw popeth melyn’ yn dod i’r meddwl wrth i Everyman geisio gwario ei arian i greu hapusrwydd. Trychineb Everyman yw nid yn unig gweld arian fel datrysiad i bob broblem ond methu a gwynebu realiti y sefyllfa. Uchafbwynt y ddrama i mi yw cyfuniad dylunio Ian MacNeil, effeithiau goleuadau Paul Anderson ac effeithiau sain Paul Arditti i efylychu effaith swnami. Er nad oes dim i’w gymharu a gwir erchylltra y sefyllfa cafwyd ysgytwad gan ein bod ni yn rhannu dallineb Everyman pan adrodda y geiriau ‘I thought the earth was mine to spend’. Ffolineb llwyr.

Sgript hynod o ddiddorol a gafaelgar.  Roeddem wedi astudio gwaith Carol Ann Duffy yn yr ysgol pryd y sylweddolais ei bod yn hoff o themau benywaidd a bod  ei themau o safle bwysig menyw mewn cymdeithas yn dal i sefyll.. Amlygir hyn oherwydd taw menwy oedd Duw a hi oedd yn rheoli pawb. Gallem weld y bardd yn dod allan wrth i linellau rhythmig fy nharo i, i gydfynd ac awyrgylch y perfformiad, yn hollol rhythmig ac ail-adrodd geiriau.  A oes rhagrith wrth adrodd llinellau o’r Beibl allan? ‘Let there be light and let him see’ mewn ffordd i mi roedd Duw a Death yn gweithio gyda’i gilydd ac yn ceisio bod yn gyfeillgar.

Daliodd a chwaraeodd ‘Chiwetel Ejiofor’ y brif rol gyda’i holl egni. Fe wnaeth greu yr agwedd drahaus ofynnol i’r ddrama.  Er hyn llwyddodd i greu golygfa deimladwy dros ben wrth iddo wynebu ef ei hun yn ifanc. Y sgwter a’r cyfaddefiad posib bod ei fywyd yn un  hunanfoddhaus. Yr un modd wrth iddo ddychwelyd i ymweld a’i deulu ac iechyd ei rieni wedi dirywio yn gyfan gwbwl ond y fe yn hollol anwybodus gan ei fod yn byw bywyd i blesio’i hunan heb ystyried ei fod wedi gadael ei deulu ar ôl. Wrth i’r ddrama ddirwyn i ben hoffais y ffordd yr oedd Everyman a Death yn siarad trwy ddefnyddio geiriau lliwgar oherwydd dydy’r byd ddim yn flodeuog a hapus drwy’r amser. Y mae Ejiofor ar ei orau wrth ddangos y trawsnewid o ddyn hapus ei fyd i fod yn anwybodus o’i ddyfodol fel dyn a’r ôl derbyn ei dynged a’i ffawd. Yn eironig y mae yna debygolrwydd i hanes Paul yn y Beibl wrth iddo weld y goleuni yn dod o hyd i ddoethineb. Diddorol, er addaswyd y cynnwys, mae’r neges yn parhau.

Profiad hollol newydd o wylio ‘Live Stream’ yn bendant nid yr un olaf. Perfformiad hudol.

Cyn ysgrifennu yr adolygiad yma pendronais lawer am f’ymateb i’r perfformiad. Roeddwn yn ansicr am f’union feddyliau a’m teimladau. Cerddais allan o’r theatr gyda theimladau cymysg; yn bositif am yr actio ond yn negyddol am y newid cyfnodau parhaus a oedd yn  creu dryswch meddyliol. Yn y darnau ymddangosiadol di-bwrpas o’r sgript roedd elfennau cofiadwy o gomedi a wnes fwynhau yn fawr. Yn anffodus nid oedd y rhannau hynny yn ychwanegu at ddatblygiad a thwf  y ddrama.

Rydym yn byw ynghanol cyfnod Deddf rhyddid gwybodaeth gyda hawliau i’r cyhoedd fynnu gwybodaeth oddi wrth gyrff cyhoeddus ynghyd a rhwydweithiau cymdeithasol sydd yn ychwanegu at rannu gwybodaeth yn gyflym gyda chynulleidfa anferthol. Straeon pawb yn gyhoeddus gyda chlic o’r botwm ac mae’r byd yn gwybod. Ac eto dengys y perfformiad yma y modd y cydymffurfiodd  gweithwyr Bletchly Park a gofynion Deddf Cyfrinachau Swyddogol nid yn unig adeg y rhyfel ond am ddegawdau a hyd yn oed gwyr a gwragedd ddim yn rhannu ei cyfrinachau a’u gilydd.

 

Y mae hanes Alan Turing yn wyddys i ‘r byd bellach. Rydym yn gwybod am ei gampwaith  yn datrys enigma. Tynnwyd ein sylw at waith  dynion a  menywod deallus a gwybodus a oedd yn Bletchly park a’u cyfraniad hwy i ddatrys  côd yr Almaenwyr. Dylid  ystyried pe bai hyn heb ddigwydd a fyddai hanes ein gwlad yn dipyn gwahanol, er, ni gyfeiriwyd at hynny yn glir yn y ddrama. Credaf bod y ddrama wedi cyflwyno’r ffaith bod Alan Turing yn sensitif ac effeithiol iawn.
Yn syml stori am y Cod Enigma yw hon ond gyda haenau o straeon eraill yn gwau  drwyddi. Cawn stori Gordon Welchman, un o’r bobl gwreiddiol yn y parc wrth iddo fwrw ati i ysgrifennu llyfr o’i brofiadau. Plethwyd i’r cynfas berson arall  yn ceisio ysgrifennu drama ynglŷn a’r stori anhygoel yma ac i gwblhau y cynfas plethwyd stori am grŵp o bobl a oedd yn ceisio achub yr adeilad rhag crafangau BT. Cyfuniad diddorol ond ar adegau heriol iawn. Roedd prysurdeb y gwead yn creu cynfas cymhleth a chymysglyd. Roedd y dryswch yn cael ei uwch oleuo  gan taw dim ond 6 actor oedd yn y perfformiad i gyd. Teimlais y byddai mwy o actorion wedi bod o gymorth neu colli un haen o’r stori neu llinyn o’r cynfas.

Gwirionais ar symlrwydd y set ar effaith silowet a oedd tu ôl y lliain gwyn  a oedd yng nghefn y llwyfan! Roedd y props syml yn ychwanegu at greu y cyfnod ac hygrededd y ddrama, er enghraifft, yn stydi Welchman roedd  bylb hen ffasiwn yn hongian o’r to. Chwaraeodd technoleg fodern rhan hanfodol i’r ddrama gyda y peiriant enigma yn cael ei daflunio ar y cypyrddau. Dywed straeon y bobl ar sain a ffilm a oedd yn cael ei taflunio. Roedd  taflu llun ar ddrôr y cabinet ffeilio wrth agor y drôr  yn greadigol a thrawiadol ac yn gwneud i ni holi ein hunain faint mwy o gyfrinachau oedd yn y cwpwrdd.

Fel y soniais roedd yna nifer o haenau i’r perfformiad. Roedd y statws cyfartal ymddangosiadol  i ferched yn rhywbeth pwysig gan ei bod hwy yn chwarae  rhan hanfodol yn y ‘War effort’. Edmygaf  y cwmni am bwysleisio hyn yn ei perfformiad ac roedd perfformiadau cryf a gafaelgar y merched yn atgyfnerthu hyn. Ar ddiwedd y perfformiad roedd meddwl am y merched yn dychwelyd i fyd lle roeddent yn cael ei trin yn israddol i ddynion ar ddiwedd y rhyfel o reidrwydd yn anodd a thrist iddynt. Tybed sut wnaethant ymgodymu a hynny?

Cafwyd golygfa dirdynnol a sensitif i gyflwyno ac egluro rhywioldeb Turing, ‘I have other tendecies’ meddai wrth Lottie, moment a ddaeth a thawelwch llethol i’r theatr. Yn ddiddorol nid oedd y perfformiad yn canolbwyntio o gwbl ar ei rhywioldeb ond yn mawrygu ei waith fel gwyddonwyr a pha mor arwyddocaol oedd y gwaith yma.

Rhoddwyd tasg hynod o anodd i’r merched gan ei bod yn gorfod newid cymeriadau o fewn eiliadau i’w gilydd. Credaf taw Sophie Cullen oedd y mwyaf llwyddiannus o’r cymeriadau wrth iddi fynd o ferch ifanc diniwed i ddynes hŷn crintachlyd. Er nid hi oedd y cymeriad pwysicaf i’r ddrama dyma y perfformiad a wnes i yn bersonol fwynhau fwya gan ei bod yn gorfod  newid acen yn gyfan gwbl. Camp aruthrol ac fe fydd y sgwrs ffôn gymhleth rhwng 3 person ynglŷn a’r brownies yn aros yn y cof am amser hir.

Drama afaelgar, er gwaethaf y dryswch cyfnod ar brydiau a fyddem yn hybu pobl i fynd i’w gwylio. Actorion hyblyg a llwyfannu celfydd.

Adolygiad Meleri Morgan o Lleuad yn Olau gan Arad Goch

Hwyangerddi, ffarmwr, tylwythen deg a llond lle o chwerthin. Dyma rhai o’r geiriau  i ddisgrifio fy mhrofiad o wylio perfformiad llesmeiriol Llead yn Olau gan Arad Goch yn Theatr y Werin Aberystwyth. Cefais y profiad o wylio perfformiad a oedd yn addas i blant rhwng 6-12.  Yng nghanol y plant ifanc a byrlymus a oedd yn bresennol cyfoethogwyd fy mhrofiad o wylio’r perfformiad. Gwyliais berfformiad arall gan Arad Goch ‘Oes Rhaid i Mi Ddeffro’ a oedd  yn addas i blant iau ond yn anffodus nid oedd plant yn bresennol yn y perfformiad ac amddifadwyd ni o ymateb y plant sydd yn ychwanegu yn bositif at y mwynhad.

Roedd clywed plant yn sibrwd ‘mam ma’r ci ‘na’n ofnus’, ac yn  gwaeddi’n uchel ei ymateb i sefyllfa neu darogan ar lafar beth oedd yn mynd i ddigwydd yn cadarnhau bod dychymyg y plentyn wedi’i ddeffro yn llwyddiannus ac yn f’atgoffa o’m mwynhad  o ddarllen llyfr a oedd yn tanio fy nychymyg pan yn blentyn. Awr gyfan o fod yn blentyn ac yn myd dychymyg plentyndod heb boeni fod rhywun yn mynd i f’atgoffa fy mod nawr yn bedair ar bymtheg mlwydd oed!!

Taith a oedd yn dilyn Sion (Gareth Elis) wrth iddo ddarganfod ei ddychymyg trwy lygaid cymeriadau  lliwgar yr awdur enwocaf i blant sef T.Llew Jones. Cafwyd chwistrelliad o olau newydd ar un o lyfrau mwyaf eiconig yr awdur..
Ensemble caboledig oedd y perfformiad rhwng y 5 actor a oedd yn rhoi egni a bwrlwm newydd i’r straeon cyfarwydd yma. Gwelwyd  perfformiadau egniol gan pob un yn ddiwahan trwy’r perfformiad heb yr un eiliad lonydd.
Fe fydd portread Huw Blainey o’r ci yn aros yn y cof am amser hir yn arbennig ffyrnigrwydd yn y llais yn ogystal a’r osgo corfforol. Fy hoff stori oedd yr hen stori o’r ffarmwr a’i wraig yn cyfnweid roliau gyda Llyr Edwards yn meistroli yr elfen o gomedi yn penigamp heb fynd dros ben llestri.  Roedd clywed y plant yn rowlio chwerthin yn cadarnhau, heb unrhyw amheuaeth, fod y portread wedi plesio’n fawr.

Y rhinwedd  bwysica’ yn y perffromiad oedd yr annogaeth i blant  i agor drws dychymyg a pheidio ei gau. Mae gan bawb stori i ddweud a dylid ei rannu gyda eraill.. Mae’n rhan bwysig o blentynodod. Y mae hefyd yn meithrin dawn y Cyfarwydd.  A pha well ffordd o ddathlu camlwyddiant geni ‘Brenin Dychymyg’ na ymestyn ei neges i blant Cymru. Edmygaf Arad Goch am greu perfformiad llwyddiannus a oedd yn defnyddio cynnifer o cyfnewidiadau rhannau a roliau a fedrai, mewn dwylo llai medrus, ddrysu plant.  Ond yma roedd ysgafnder ac ystwythder y dweud yn cyfleu y stori yn  hollol eglur  i’r gynulleidfa (o bob oed).  Roedd y dewis o gerddoriaeth yn gymorth i gyfleu y stori a chreu naws storiol yn enwedig felly gyda rhythm bendant i’r ddawns ar y llwyfan.  Roedd chwarae penigamp gan Lynwen Haf Roberts.
Er fy mod yn fy arddegau hwyr pleser a mwynhad oedd mynd i weld y perfformiad yma ac ymuno i fewn yn hwyl dychymyg Plant Cymru.  Gwisgais sbectol dychymyg plentyndod yn y theatr ac roedd yn brofiad cofiadwy.

Plethwaith o ganu, dawnsio actio a cherddoriaeth wedi’i glymu yn un cyfanwaith celfydd.

Yn syml , roedd ‘To Kill a Machine’ yn ddrama oedd â sgript rhagorol, a chynhyrchu a chyfarwyddo gwych a lwyddodd i greu perfformiad hollol hudol.
Ar ôl i’r perfformiad orffen, gadewais Arad Goch gyda nifer o gwestiynau am y plot, cymeriadau a’r naratif. Rhannais rhain gyda’m ffrindiau. Yn syndod i mi, roedd gan pob un ohonom syniad gwahanol ac unigryw o’r ddrama. Felly fe benderfynais edrych ar synopsis y ddrama gan yr awdures– Catrin Fflur Huws – er mwyn cael gwell dealltwriaeth ohono, yn ogystal â beth oedd ei bwriad hi ynglŷn a’r berthynas rhwng y gynulleidfa a’r naratif. Ar y wefan tokillamachine.co.uk, mae synopsis clir a dealladwy o’r ddrama: ‘Y mae ‘To Kill A Machine’ yn adrodd hanes bywyd y cel-ddadansoddwr Alan Turing. Y mae’n stori am bwysigrwydd gwirionedd a phwysigrwydd cadw a datgelu cyfrinachau. Drwy ddadansoddi ei waith arloesol ar allu peiriannau i feddwl, holwn beth yw’r gwahaniaeth rhwng person a pheiriant, ac os na chaiff person yr hawl i’w feddyliau a’i deimladau, ai peiriant ydyw?’ Felly, mewn mwy nag un ffurf, fe wnaeth Catrin drwy gydol y ddrama palu cwestiynau i’r gynulleidfa ynglŷn â phwysigrwydd a hunaniaeth y peiriant. Yr oedd y naratif a’r plot yn cael ei greu gan Catrin, ond swydd y gynulleidfa oedd ceisio plethu’r cwestiynau posibl ynglŷn a’r ‘peiriant’ yma mewn i’r naratif.

Cafodd y ddrama ei berfformio yng Nghanolfan Arad Goch yn Aberyswyth, lle roedd y llwyfan yn agos i’r gynulleidfa. Fe wnaeth hyn ychwanegu at lwyddiant y sioe, drwy sicrhau bod y gynulleidfa yn teimlo’r agosatrwydd rhyngddyn nhw a’r cymeriadau. Roedd y set yn un syml ond eto’n unigryw. Yng nghanol y llwyfan, roedd platform du a gwyn, yn debyg i’r gem chess. Ar ben hynny, roedd peiriant wedi’i hadeiladu arno. Dyma oedd prif ganolbwynt y ddrama. Ar yr ochrau, roedd meinciau, lle gwnaeth y pedwar actor eistedd wrth aros am yr olygfa nesaf. Ni newidiodd y set, a ni wnaeth yr un actor adael y llwyfan trwy gydol y perfformiad.
Roedd y newid o’r golygfeydd rhwng Alan yn adrodd ei drafferthion a’r ‘Imitation Game’ yn slic ac yn syml iawn. Er mwyn gwahaniaethu’r golygfeydd, roedd cerddoriaeth cefndir mwy amlwg a golau llachar iawn ar gyfer yr ‘Imitation Game’ er mwyn cyfleu’r stiwdio. Profodd hyn nad oes angen cael newid set enfawr er mwyn cynrychioli lleoliad newydd yn ystod sioe.

Yr hyn a safodd allan i mi drwy wylio’r ddrama oedd sut gwnaeth yr actor Gwydion Rhys bortreadu’r cymeriad Alan, a oedd yn gymeriad swil, diniwed ond ddryslyd ar yr un pryd. Rydym yn cael ein harwain trwy drafferthion Alan i ryngweithio ag eraill, ac i gadw i fyny gyda disgwyliadau ei dad. Fe wnaeth Gwydion bortreadu’r dyn cythryblus a’i obsesiwn â’r ‘peiriant’ yn berffaith ac mewn ffordd sy’n dal dychymyg y gynulleidfa wrth ein tywys drwy’r broses creu.

‘You don’t think like other people do you?’ – Gordon yn gofyn i Alan.

Mae diniweidrwydd cymeriad Alun yn cael ei ddatgelu drwy’r hiwmor ysgafn yn y sgript, megis pryd mae Alun yn trafod mynd lawr Oxford Road efo Arnold ‘It’s cold in the winter’. Mae’r llinell gan frawd Alun, John yn crynhoi diniweidrwydd Alun i’r dim, ‘Alun, my stupid clever brother. What have you done?’

Trwy gydol y ddrama, mae popeth sy’n cael ei ddweud gan Alan yn ymwneud â chreu’r ‘peiriant’ perffaith. Erbyn y diwedd, mae’n dod yn obsesiwn lle mae Alan yn galw ‘I want my mind back. I’m not myself..’ Mae cymaint o gyfeiriadau at y peiriant yn ystod y ddrama, sydd yn gorfodi ni i gwestiynu a’i Alan ydi’r peiriant yma mewn gwirionedd? Efallai ei fod yn cuddio y tu ôl i’r syniad o greu’r peiriant lle mewn gwirionedd, efe sydd yn cael ei weld fel y peiriant? A yw’n ceisio ‘ail-adeiladu’ ei hun mewn ffordd sy’n berffaith ar gyfer plesio pobl eraill ? Mae Alan yn cwestiynu ‘Do you think I’m odd – that I don’t fit in?’. Ond yna, mae’n meddwl am swyddogaeth y peiriant ‘Do you think a machine can think?’ Ydy Alan yn creu pwrpas a hunaniaeth i’r peiriant, neu hyd yn oed iddo ef ei hun?
Ar ddechrau’r ddrama, mae tad Alan yn ei gymharu efo’i frawd John. Gwelwn Alan yn esbonio nad yw’n gwrando yn y dosbarth am fod dim byd heblaw mathemateg o ddiddordeb iddo. Yn wrth-gyferbyniol i hyn, roedd John yn cael llwyddiant ymhob dosbarth, i lawenydd ei dad. Felly, roedd hyn yn agor cwestiwn arall, pan ddwedodd Alan ‘A machine is fixed…a machine obeys the rules.’ Odi’r peiriant yn cynrychiolaeth y person perffaith, megis John? Ac efallai y person delfrydol yr hoffai tad Alan iddo fod?

Yr olygfa a wnaeth sefyll allan mwyaf i mi oedd yr olygfa rhyw rhwng Alan ac Arnold. Gydag unrhyw olygfa rhyw yn y theatr, mae’n risg enfawr. Gyda dau ddyn yn cymryd rhan – gallai fynd naill ffordd neu’r llall. Yr oedd hyn yn ddewis dewr iawn gan Catrin i gynnwys hyn yn y sgript, ond teimlaf fod hyn wedi ychwanegu at ddiniweidrwydd Alan. Roedd y gynulleidfa yn cynnwys pobl o’r genhedlaeth hŷn, nid oedd unrhyw chwerthin neu sibrwd lletchwith fel y byddech yn disgwyl gan gynulleidfaoedd iau. Cafodd yr olygfa ei thrin mewn modd aeddfed, heb iddo fynd ymlaen yn rhy hir a dros ben llestri.
Credaf nad oedd y ddrama hon yn fath o ddrama lle rydych yn gallu ymlacio efo’r digwyddiadau yn cael ei adrodd yn syml i’r gynulleidfa. Yn hytrach, teimlaf yr oedd hi’n ddrama lle’r roedd rhaid i chi feddwl yn ofalus a bod yn ymwybodol o unrhyw ddigwyddiadau a chysylltiadau newydd a allai fod yn ddefnyddiol i weddill y ddrama. Mi fydd dehongliad a chynrychiolaeth pob person o’r peiriant yn wahanol, sydd yn ychwanegu at grefft arbennig Catrin fel dramodydd.