Nansi, Theatr Genedlaethol Cymru. Neuadd Bentref Y Tymbl.

Fel un a oedd yn anghyfarwydd â stori ‘Telynores Maldwyn’, Nansi Richards (1888-1979), roedd fy nisgwyliadau o gynhyrchiad diweddar Theatr Genedlaethol Cymru o Nansi yn agored iawn. Ro’n i’n ysu i ddysgu am ei hanes, yn enwedig ar ôl llwyddiant llwyfaniad cyntaf y ddrama yn Eisteddfod Genedlaethol, Llanfair Caereinion.

 

Llwyfannwyd Nansi mewn neuaddau pentref ar hyd a lled y wlad, ac i mi, neuadd bentref y Tymbl oedd yn gartref i’r ddrama arbennig yma. Mae yna rywbeth cysurus a chartrefol ynghylch neuadd bentref, ac yn debyg iawn i benderfyniad Nansi Richards i ddychwelyd yn ôl i’w gwreiddiau yng Nghymru, rhaid holi’r cwestiwn – a’i dychwelyd yn ôl i wreiddiau theatr draddodiadol yng Nghymru oedd bwriad Theatr Genedlaethol Cymru yn y cynhyrchiad yma?

 

Cyflwynwyd Nansi am y tro cyntaf yn y ddrama fel Cymraes ifanc yn dysgu i ganu’r delyn. Cefndir cerddorol oedd ganddi, gyda’i thad yn gantor adnabyddus yn yr ardal. Yn sicr, atgyfnerthwyd talent Nansi ar y delyn o fewn y ddrama ac roedd yn braf gweld dawn naturiol yn cael ei adlewyrchu mewn modd hyderus. Derbyniodd wahoddiad i fireinio’i sgiliau ar y delyn yng ngholeg Guildhall, Llundain. Cam mawr i fenyw ifanc yn ystod y cyfnod, ond cam hyd yn oed yn fwy oedd dilyn ei thaith i’r Amerig, lle gafodd groeso a sylw mawr.

 

Rhaid canmol gwaith yr actorion wrth iddynt fynd ati i bortreadu cymeriadau cryf eu hysbryd, a rhai yn chwarae mwy nag un rôl. Teimlais fod Melangell Dolma a oedd yn chwarae rhan Nansi wedi llwyddo i bortreadu diniweidrwydd ei chymeriad, ond eto yn dal ei thir wrth ymdrin â drama yn seiliedig ar annibyniaeth y fenyw yng nghyfnod lle mai dynion oedd yn hawlio awdurdod. Fel menyw ifanc heddiw, braf oedd gweld darn o theatr yn ymdrin â’r agweddau yma. Er hyn, agwedd traddodiadol iawn a gafwyd o fewn llif naratif y ddrama, a hynny’n ddealladwy wrth iddo gynrychioli cyfnod y 1920au.

 

Cafwyd ymdriniaeth o bwysau cymdeithasol ar fenywod y cyfnod i briodi er mwyn ffurfio uned deuluol, draddodiadol. Er mai nad dyma oedd dymuniad Nansi. Roedd gweld ei chariad tuag at gerddoriaeth yn blaenoriaethu unrhyw berthynas arall yn gosod naws annifyr, yn enwedig wrth iddi drafod y mater â’i rhieni. Rhaid canmol Theatr Genedlaethol Cymru am godi ymwybyddiaeth tuag at sensitifrwydd rhywedd o fewn cymdeithas.

 

Yn sicr, roedd y set yn un sy’n aros yn y cof. Cafwyd defnydd lawn o’r neuadd bentre’, wrth inni weld yr actorion yn perfformio mewn sawl platfform gwahanol. Gosodwyd hen fyrddau a chadeiriau tafarn yng nghanol y neuadd fel seddi i’r gynulleidfa, ac yna pedair llwyfan ar gyrion y neuadd. Gyda thancard o gwrw wrth law, sylweddolais ar gynildeb y cwmni theatr wrth fynd ati i ddefnyddio’r hyn a oedd wrth law yng ngofod y neuadd. Roedd y brif llwyfan yn cyflwyno digon o hiwmor wrth ddilyn perfformiadau cerddorol, tra bod yr ystafell wely yn adlewyrchu amharodrwydd Nansi i ollwng ei chariad tuag at ei thelyn, er mwyn canolbwyntio ar fywyd priodasol. Cadarnhawyd yma mai dilyn eich calon sydd yn bwysig, nid dilyn eraill.