Mur Mur, Theatr a Drama Prifysgol De Cymru. Canolfan y Celfyddydau, Aberystwyth.

Buais mor ffodus a gwylio’r cynhyrchiad yma gan fyfyrwyr Drama a Dawns Prifysgol De Cymru dwywaith o fewn yr un wythnos. Gall y perfformiad fod wedi fy niflasu’r ail waith, ond yn hytrach llwyddodd i’m swyno gan lu o bosibiliadau eraill. Perfformiad corfforol a chreadigol a honnodd fy sylw o’r cychwyn cyntaf.

Cerrig oedd canolbwynt y ddrama gyda phwyslais ar bob carreg yn uniongyrchol gan gynnwys ei theimlad, ei siâp a’i gwerth personol i bob aelod o’r perfformiad – “carreg Llanelli” “carreg Dad”. Gwelsom yma’r gwerth personol i bawb yn unigol, ac o ganlyniad ei angerdd nhw o fewn ei lleisiau. Cafodd y cerrig ei symud yn barhaol, eu defnyddio i wneud pentyrrau, siapau ac yn bennaf oll fel rhwystrau. Ynghanol hyn oll cawsom stori gefndirol drwy’r berthynas o ddau fachgen yn ceisio hudo merch a’i harwain ar hyd y cerrig. Gwelsom bwysigrwydd traddodiad, cymdeithas ac yn bennaf oll y mur o arwahanrwydd.

Creu wal gyda’u cyrff oedd y nod ynghanol y ddrama gyda recordiad Donald Trump yn dweud “we will build a wall” yn chwarae yn y cefndir. Delwedd egnïol a phwerus a chawsom wrth weld aelodau’r cast yn rhedeg tuag at y wal o gyrff droeon er mwyn ei dinistrio neu ei basio. Cafodd y cryfder corfforol ei gyfleu i ni fel cynulleidfa yn ogystal â’r angerdd o fewn o weithred.

Yn sicr perfformiad grymus ac amgen oedd ‘Mur Mur’ a wnaeth honni fy sylw trwy gydol gyda thanbeidrwydd y cast a’u gallu i roi rhywbeth mor gyfoes ar lwyfan. Roedd y tawelwch pur rhwng golygfeydd dramatig yn hynod o effeithiol ac yn galluogi i ni fel cynulleidfa i adlewyrchu ar ddifrifoldeb y peth.

Daeth y perfformiad i derfyn gyda’r holl gymeriadau nôl yn eu safleoedd gwreiddiol yn pasio cerrig ar hyd y llinell nôl i’r pentwr cychwynnol. Teimlais effaith agosatrwydd y gynulleidfa ar y pryd wrth glywed anadl y cast yn erbyn y tawelwch a oedd yn crynhoi’r perfformiad nerthol roeddwn wedi ei wylio.

Am brofiad anhygoel i’r myfyrwyr a chafodd eu trin fel cwmni proffesiynol fel rhan o ŵyl Agor Drysau Arad Goch. Rhaid eu canmol am gynhyrchu perfformiad arloesol ac aeddfed o safon uchel.

Anweledig, Cwmni’r Frân Wen. Canolfan y Celfyddydau, Aberystwyth.

Roeddwn yn ymwybodol taw drama un person gan Aled Jones Williams oedd hon cyn mentro i’r theatr i’w gwylio. Roeddwn hefyd yn ymwybodol ei fod wedi cael ei berfformio ychydig flynyddoedd ynghynt ond yn cael ei weld ar ei newydd wedd y tro yma, ac felly roedd yn rhaid i mi fachu ar y cyfle i’w gweld. Ni chefais fy siomi gan berfformiad teimladwy a chryf Ffion Dafis a monolog a sgript bwerus Aled Jones Williams.

Dilyn taith Glenda a wnawn wrth iddi wella o’i salwch meddwl a’i phrofiad personol o fod yn glaf yn ysbyty meddwl Dinbych. Mae ei phrofiadau yn rhai dirdynnol, real ac yn rhai medrai pobl deimlo’n agos iawn iddynt – “Dwi’n gwbod be ‘di crio, ond fedrai mo’i wneud o”. Caiff ei salwch ei gyfleu trwy fodd y set syml, wag a hi fel yr unig gymeriad ar fwrdd llawn rhaffau ynghanol y llwyfan. Roedd ganddi rwymyn o amgylch ei phigwrn ac yn droednoeth a sŵn cefndirol o donnau’r môr yn chwarae’n aml. Cyflea hyn ei stad feddyliol ac yn ychwanegu at effaith ei sefyllfa.

Golygfa grefftus iawn yn y ddrama yw gweld Glenda yn clymu rhaffau o’i hamgylch ac yn camu ymlaen i erchwyn y bwrdd cyn pwyso ymlaen a dweud “Gad i’r môr fynd a ti yn lle ti mynd a’r môr. A dyna dwi’n gwneud. Dwi’n anweledig.” Golygfa ydyw sy’n dal i aros yn fy nghof oherwydd pŵer y rhaffau a’u grym yn ei chaethiwo hi fel cymeriad yn ogystal â’i bywyd. Dyma olygfa bwerus ac ysgubol yn cyfleu yn ei gyfanrwydd effaith salwch meddwl ar unigolyn, ac yn olygfa a wnaeth fy ysgwyd fel aelod o’r gynulleidfa.

Wedi hyn, codai’r gefnlen i ddangos ei hystafell yn yr Ysbyty. Gwelwn ddiffyg dealltwriaeth y bobl sydd agosaf iddi ac ymateb cymdeithas i’w salwch. Adroddai ei llif meddyliau megis yr hyn y mae pobl yn ei ddweud, y broses o gymryd y tabledi, yr heriau o wella yn ogystal ag ychydig o hiwmor nawr ac yn y man i ysgafnhau’r dweud.

Mae gennyf bob parch tuag at Ffion Dafis am gadw sylw’r gynulleidfa trwy’r angerdd, yr emosiwn, y crio a’r chwerthin, a trwy’r broses ingol o wellhad. Diolch hefyd i Aled Jones Williams am roi sylw pellach i’r cyflwr trwy fodd y ddrama a chodi ymwybyddiaeth y gynulleidfa o’r heriau sydd ynghlwm â’r dioddef a’r gwellhad.

Efallai byddai fy marn ychydig yn wahanol petawn wedi bod mor lwcus a gweld y perfformiad gwreiddiol ond yn sicr perfformiad clodwiw ydyw yn tynnu dagrau. Rwy’n sicr taw datblygiad naturiol a chyfoes ydyw o’r gwreiddiol ac yn galluogi i gynulleidfa ehangach werthfawrogi campwaith Aled Jones Williams a thalent ysgubol Ffion Dafis.

Tripula, Farres Brothers & Co. Canolfan y Celfyddydau, Aberystwyth.

Braint oedd bod ynghlwm â Gŵyl Agor Drysau gan Theatr Arad Goch yn ddiweddar lle cefais y cyfle i wylio dramâu niferus yn Aberystwyth gan gwmnïau theatr ryngwladol, ac rwyf yn hynod ddiolchgar am y profiad. Y perfformiad cyntaf i mi wylio fel rhan o’r ŵyl oedd ‘Tripula’ a oedd yn ddechrau egnïol a ffres i’r wythnos o sioeau oedd o’m blaen. Sioe i ysgolion oedd hon ac felly wrth i mi leoli fy hun ynghanol cynulleidfa llawn o ddisgyblion ysgolion cynradd lleol roeddwn yn sicr o gael profiad newydd ac amgen.

Dilyn bywyd dau wyddonydd ar eu taith i ddarganfod modd newydd o deithio mewn balŵn aer poeth a wnaethom gan weld eu llwyddiannau a’u methiannau ar hyd y ffordd. Yn sicr nid sioe i bawb yn ein plith ydoedd wrth i ni weld y balŵn yn cael ei chwythu i fyny o’m blaenau cyn cael y gwahoddiad i ddiosg ein hesgidiau a mentro i mewn i’r balŵn. Gyda rhai disgyblion yn amharod ac yn ofnus i fentro i mewn, mi ddilynais y rhai hyderus yn barod i weld beth oedd o’m blaenau.

Yn wir, ni chefais fy siomi o gwbl wrth i mi deimlo o’r cam cyntaf yn y balŵn fy mod yn rhan o’r profiad gyda’r actorion a’r disgyblion. Wedi eistedd i lawr a gwneud ein hun yn gyfforddus roedd yn amser i’r balwn godi i’r aer a’n tywys i rywle newydd. Gwelsom y ddau berfformiwr yn ceisio goresgyn amryw o heriau tra yn yr aer yn ogystal â damwain mewn ardal ddiarth. Bu un disgybl yn ddigon dewr i helpu’r actorion i fentro allan o’r balŵn adeg y damwain i weld sut allwn godi yn ôl i’r aer. Dyma brofiad cyffrous a doniol i’r disgybl a gafodd gwisg benodol o ran diogelwch, ac felly yn wir dyma berfformiad at ddant plant ifanc gyda’r cyfle o gael hwyl yn ogystal â dysgu rhywbeth newydd.

Sioe a oedd yn dysgu’r disgyblion am ddechreuad y balŵn aer poeth ydoedd gan fynegi ffeithiau a dyddiadau pwysig ac felly’n ddysg iddynt ond mewn modd ysgafn a hwyliog. Cawsom berfformiadau niferus o fewn y balŵn megis sioe bypedau, a’r defnydd o ridyll dros golau i greu effaith sêr yn y nos ac felly yn ein diddanu trwy gydol gan greu delweddau effeithiol a deniadol.

Tra yn y balŵn roeddwn yn cael y teimlad o fod yn yr aer gyda’r defnydd o wynt a’r actorion yn ei symud yn ôl ac ymlaen, ac i’r chwith ac i’r dde yn gyson. Profiad hudol oedd hyn wrth iddyn nhw lwyddo i ffugio ein bod wedi codi i’r aer a theithio o gwmpas. Erbyn y diwedd llwyddom i gyrraedd yn ôl yn ein tarddbwynt a gadael y byd cyfareddol tu fewn i’r balŵn. Chwilio am ein hesgidiau oedd y dasg ar ôl ymadael â’r balŵn wedi i esgidiau pob aelod o’r gynulleidfa gael eu cymysgu a’u taflu ymhobman, ond roedd hyn yn rhan o hwyl a gwefr y perfformiad.

Nid wyf wedi gwylio sioe i ysgolion ers i mi fod yn ddisgybl fy hun ond mi wnaeth hyn mi yn barod i wylio rhagor, ac yn sicr yn barod i gamu i mewn i falŵn aer poeth arall un rhywbryd!

Nyrsys, Theatr Genedlaethol Cymru. Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth.

Wrth gyrraedd y theatr i wylio Nyrsys roedd y lle yn orlawn a dim un sedd wag. Roeddwn yn gwybod o’r cychwyn bod hwn yn mynd i fod yn berfformiad clodwiw iawn ac nid oeddwn yn anghywir. Pum actores oedd i’r cynhyrchiad a rhain yn dalentog, bywiog ac yn deimladwy’r un pryd yn cyfleu bywyd go iawn nyrsys ar ward canser.

Llwyddodd yr actorion i gynnwys y gynulleidfa yn eu gwaith mewn modd hawdd a hamddenol drwy siarad â ni a gofyn cwestiynau. Digwyddodd hyn cyn iddynt ddechrau canu am eu bywydau, eu profiadau a’u perthnasau drwy gydol y ddrama ac ychwanegodd hyn yn fawr at natur a naws y perfformiad.

Gweld y nyrsys yn eu cynefin naturiol yr ydym a gweld sut mae gwahanol bethau yn eu heffeithio, sut maent yn ymdopi â’r swydd a’r sefyllfaoedd heriol, a’u bywydau personol. Roedd yn amlwg iawn trwy gydol bod yr actorion yma wedi treulio dyddiau yn siarad a gwylio nyrsys go iawn wrth eu gwaith gan fod yr hyn a gwelsom mor agos at y gwirionedd. Roedd bron fel ein bod yn gwylio nyrsys mewn ysbyty cyfagos yn gwneud eu gwaith dyddiol a rhaid clodfori’r actorion a’r cyfarwyddwyr am hynny.

Trwy gydol y ddrama teimlais fod y nyrsys yna i esbonio eu gwaith i ni fel cynulleidfa megis prysurdeb y ward, yr hwyl rhwng y nyrsys, a’u defodau dyddiol. Daw hyn oll cyn i’r nyrsys ddechrau rhestru’r amryw o gancrau posib. Dyma’r union bwynt y tarodd yr holl beth mi wrth i mi sylweddoli difrifoldeb y peth a’r nifer sy’n cael eu heffeithio. Er hyn, rhaid i’r nyrsys barhau a’u bywydau a chyflëwyd hyn drwy fynd yn syth i’r olygfa nesaf. Golygfa wrthgyferbyniol, llawer mwy ysgafn lle mae’r nyrsys ar noson allan gyda’i gilydd. Teimlaf fod yr olygfa yma wedi ei chreu yn berffaith yn llawn hiwmor ysgafn, pawb yn canu a defnydd ardderchog o’r set. Llwyddodd y ddrama i wneud i mi deimlo dau deimlad gwbl wahanol o dristwch pur i ddoniolwch llwyr o fewn cyfnod byr iawn o amser sydd yn gamp enfawr.

Roedd gosod y comedi ochr yn ochr â’r difrifol a’r dwys wedi llwyddo i ysgafnhau’r dweud a dangos bod rhaid cael hwyl er gwaethaf yr amgylchiadau. Perfformiad a lwyddodd i gyffwrdd â mi fel aelod o’r gynulleidfa ac yn sicr a byddai wedi cyffwrdd eraill boed efo cysylltiadau a chancr neu beidio.

Gadewais y theatr wedi mynd trwy siwrne emosiynol gyda’r actorion a dysgu llawer mwy am fywyd nyrsys, yr heriau o’r swydd a gwybodaeth ddyfnach am gancr gan gofio geiriau pwysig y nyrsys ei fod yn ‘bwysig byw’. Dyma oedd cyfanwaith sy’n deyrnged i waith parhaol nyrsys ledled Cymru a wnaeth gloi gyda dechrau diwrnod heriol arall ar y ward.

Dwyn i Gof, Theatr Bara Caws. Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth. (23/10/18)

Yn serennu yn y ddrama gyfoes yma gan theatr Bara Caws oedd enwau digon cyfarwydd, gyda Gwenno Elis Hodgkins, Llion Williams, Rhodri Meilir a Sara Gregory yn brif gymeriadau’r ddrama. Drama sy’n dilyn cwpwl hyn o’r enw Huw a Bet sy’n briod ers 40 mlynedd a’u hunig fab Gareth a’i ddarpar wraig Cerys. Mae cof Huw yn araf ddirywio a gyda’r briodas rhwng Gareth a Cerys ar y gorwel y cwestiwn yw a fydd Huw yn ddigon iachus i gymryd rhan? Ysgrifennwyd y ddrama gan y diweddar Meic Povey ac fe’i cwblhawyd gan Betsan Llwyd. Ysgrifennodd Meic y ddrama am mai colli cof oedd y cyflwr a oedd yn codi y mwyaf o ofn arno. Mae’r pwnc ddim yn aml iawn yn destun trafod ond eto yn y Deyrnas Unedig mae’n ddisgwyliedig y bydd dros filiwn yn dioddef o’r cyflwr erbyn 2025. Ffigwr anferthol a phwnc sydd yn amlwg angen ei thrafod.

Thema amlwg sy’n gyrru’r ddrama yw godinebu gyda dirywiad cof Huw yn achosi iddo ddatgelu i’w deulu iddo feithryn perthynas cyfrinachol â Gill, ei gymydog, sydd yn briod â Gwyn. A yw’r cariad a’r gorffennol rhwng Huw a Bet yn ddigon i’r berthynas barhau a pa mor ffyddlon y buodd Bet dros y blynyddoedd hefyd? Ar yr un pryd mae’r berthynas rhwng Cerys a Gareth ar chwâl wrth i Cerys ddarganfod y bu Gareth yn anffyddlon yn ddiweddar. Yr hyn sy’n cael ei gwestiynu trwy gydol y ddrama yw pa mor debyg yw Gareth i’w dad ac a all Cerys faddau iddo a pharhau â’r briodas? Caiff yr holl gwestiynau ei hateb ar ddiwedd y ddrama gyda Huw yn datgelu’r “ddynes dwi’n ei charu”, a’i Gill neu Bet yw’r ddynes honno? Gwelwn sut mae’r cymeriadau yn dod i delerau â’r gwirionedd a sut maent yn parhau gyda’u bywydau.

Set syml oedd i’r ddrama gyda bwrdd, pedair cadair, pedwar golau sbot a rostra yn amgylchynu’r llwyfan. Defnyddiwyd cerddoriaeth hamddenol i gyfleu golygfeydd tyner a cherddoriaeth uchel a swnllyd pan oedd y cymeriadau yn cweryla. Gwisg syml oedd gan y cymeriadau yn cyfleu eu hoedran a’u personoliaethau. Newidiodd y cymeriadau benywaidd i got las a ffrog felen ar ddiwedd y ddrama i atgoffa’r gynulleidfa o’r godineb a’r ffaith bod Huw trwy gydol y ddrama wedi bod yn cymysgu rhwng Bet a Gill, gan mai Bet yn y gorffennol oedd yn gwisgo’r ffrog felen.

Mi wnes i wir fwynhau’r ddrama yma gyda’r elfen o gomedi yn torri ar y tensiwn a welwyd yn rhai o’r golygfeydd pan oedd salwch Huw yn cael y gorau ohono. Gwelwyd y pwysau sy’n codi ar deulu pan fod aelod yn dioddef o’r cyflwr yma. Perfformiad gwych yn trafod pwnc cyfoes a ddylai fod yn destun trafod yn fwy aml.

Mae Theatr Bara Caws yn teithio Cymru rhwng 09/10/18 a 27/10/18, am fwy o wybodaeth am y ddrama cliciwch yma.

Dwyn i Gof, Theatr Bara Caws. Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth.

Dyma ddrama bwerus sy’n procio’r meddwl ar sawl lefel drwy gynnig ymdriniaeth ddyrys o’r cyflwr dementia. Mae’r ymdriniaeth yn un sensitif a chynnil tu hwnt a chawn weld y modd y mae’r cyflwr yn effeithio nid yn unig ar y sawl sy’n dioddef ohono ond ar deulu’r unigolyn hefyd.

Yr hyn sy’n eich taro yn gyntaf yw symlrwydd y set monocromaidd; addas iawn er mwyn gosod naws y ddrama o’r dechrau’n deg. Daw’n amlwg wrth i’r stori ddatod mai un o’i phrif gysyniadau yw’r syniad nad yw bywyd yn ddu a gwyn ac mae’n wir i ddweud fod amwysedd y set yn adlewyrchu hynny’n effeithiol.

Canolbwynt y ddrama felly yw cyflwr Huw, y gŵr yn ei chwedegau, sy’n araf golli’i gof a llwydda’r dramodydd i beintio darlun gonest a chignoeth o ddirywiad ei gyflwr a chymhlethdod effaith hynny ar y cymeriadau; Bet ei wraig sy’n ceisio deall a chyfaddawdu, Gareth, ei fab sy’n gwrthod derbyn fod unrhyw beth o’i le, a Carys, diweddi y mab.

Law yn llaw â hynny, daw’r tensiynau a’r gwrthdaro rhwng y cymeriadau i’r amlwg wrth iddynt droi at y gorffennol i chwilio am atebion. Yn wir, mae’r gorffennol yn chwarae rhan flaenllaw iawn yn y ddrama ac yn ei llywio i bob pwrpas. Cawn weld straeon y ddwy genhedlaeth yn gweu i’w gilydd ac yn toddi’n un bron, sy’n ein gwneud ni i gwestiynu tybed a’i stori am un cwpwl yn unig yw hon ar gyfnodau gwahanol yn eu bywydau mewn gwirionedd, ac nid pedwar cymeriad gwahanol fel yr ymddengys ar yr arwyneb.

Drama ysgytwol sy’n gwneud i chi feddwl yw hon, a dyna a oedd wedi gwneud argraff arnaf i. Mae sawl diwrnod wedi pasio ers i mi ei gwylio ac mae’r cymeriadau’n dal i droi yn fy meddwl- dyna sy’n gwneud y profiad o fynd i’r theatr i wylio drama yn un gwerthfawr.

 

Hudo, Cwmni theatr Arad Goch. Canolfan Arad Goch.

Drama a aeth a mi syth yn ôl i’r teimlad o fod ym mlwyddyn 9 yn gadael Neuadd yr ysgol ar ôl gwylio drama debyg. Y teimlad o drafod effaith y ddrama gyda fy ffrindiau yn ogystal â difrifoldeb y sefyllfa o dan sylw. Deng mlynedd yn ddiweddarach, nid oedd y teimlad ar ôl gwylio ‘Hudo’ yn un o dra gwahanol iawn wrth i mi sylweddoli bod pethau tebyg yn digwydd o ddydd i ddydd ar yr un raddfa os nad gwaeth.

Gwylio ymarfer o ‘Hudo’ gan Theatr Arad Goch a wnaethom yn Saesneg sef drama wedi’u rhannu i bedair rhan a phob un ohonynt yn dangos sefyllfaoedd gwahanol. Gwelsom sut mae plant ifanc yn medru cael eu hudo gan bobl ar wefannau cymdeithasol, gemau ar-lein, bywyd bob dydd neu hyd yn oed bywyd teuluol. Fe wnaeth bob sefyllfa wahanol yn eu tro fy nharo wrth ystyried bod pethau fel hyn yn digwydd i blant a phobl ifanc yn ddyddiol a’u bod yn teimlo eu bod methu rhannu’r boen yma gyda neb.

Mae’r ddrama wedi eu hysgrifennu yng nghyfrwng Theatr Fforwm lle maent yn ennyn sgwrs rhwng aelodau’r gynulleidfa. Buddiol iawn yw hyn wrth hybu eu dealltwriaeth a’u gallu i fynegi profiadau personol. Roedd y modd medrwn fynegi ein barn ar yr hyn a gwelsom a chael trafodaeth rhwng y perfformiadau er mwyn ystyried sgil effeithiau’r sefyllfa a’r hyn sydd yn gywir i’w wneud yn effeithiol iawn i ddeall gwir ddifrifoldeb y peth. Teimlaf taw’r rhan fwyaf grymus a thrawiadol o’r ddrama gyfan oedd yr olygfa olaf lle ailadroddir y sefyllfa gyntaf ychydig fisoedd yn ddiweddarach er mwyn pwysleisio’r newid o fewn y cyfnod hwn o amser. Gyda hyn sylweddolais fel aelod hŷn o’r gynulleidfa sut all sefyllfa o’r fath effeithio’n fewnol ac yn allanol ar unigolyn, a sut gall pobl ifanc uniaethu’n fawr gyda’r hyn a gwelir. Ond yn bennaf oll sut i ddatrys y sefyllfa gan bwysleisio bod siarad mor bwysig.

Wrth drafod rhywbeth mor ddwys teimlaf fod ei arddangos drwy gyfrwng y ddrama yn hynod effeithiol a gweledol wrth i bobl ifanc medru gweld trwy lygaid ei hun beth sy’n mynd ymlaen, sut i osgoi hyn yn digwydd, sut i adnabod bod hyn yn digwydd yn y lle cyntaf ond yn bwysicach na dim ei ddatrys cyn iddo fynd yn rhy bell.

Dyma ddrama wedi’i ysgrifennu a’u lwyfannu yn berffaith ar gyfer disgyblion ysgol gan bwysleisio ar bryderon pennaf cymdeithas ar hyn o bryd. Gorfododd y perfformiad mi i drafod y sefyllfaoedd rhwng y perfformiadau a chredaf byddai disgyblion yn trafod hyn yn yr ysgol yn gam enfawr ymlaen i siarad yn fwy agored am y peth. Mi wnes i ymadael gyda cherdyn gwybodaeth yn fy llaw yn barod i gysylltu am gyngor os fyddai problem. Yn sicr, dyma ddrama a wnaeth lwyddo i fy hudo o fewn cyfnod byr iawn.

Hudo, Cwmni Theatr Arad Goch. Canolfan Arad Goch. (02/10/18)

Yn ein hoes ni heddiw mae cynnydd yn y nifer o bobl sydd yn cydnabod eu bod nhw’n ddioddefwyr o gam-fanteisio rhywiol. Dylai’r pwnc fod yn destun trafod o fewn gymdeithas rhwng yr hen a’r ifanc, sgwrs y dylid dechrau yng nghynt ac felly mae perfformiad mwya’ diweddar Gwmni Theatr Arad Goch yn berffaith ar gyfer hynny. Mae’r cwmni ar hyn o bryd yn teithio o amgylch ysgolion uwchradd Ceredigion a Sir Gâr yn cyflwyno eu perfformiad Hudo/Tempted trwy gyfrwng y Gymraeg a’r Saesneg. Mae’r perfformiad, sydd wedi’u rhannu’n pum olygfa wahanol wedi’i anelu at ddisgyblion ysgol uwchradd blwyddyn naw a deg. Mae’r tri actor yn cyflwyno golygfeydd yn seiliedig ar y thema o gam-fanteisio rhywiol, gyda phob golygfa yn gorffen yn ben agored sy’n gadael i’r disgyblion drafod tynged y cymeriadau. Ceir amrywiaeth o gymeriadau o bob oedran ym mhob golygfa a bwriad y perfformiad yw ceisio dechrau sgwrs rhwng y disgyblion er mwyn iddynt adnabod yr arwyddion o gam-fanteisio rhywiol boed ar-lein neu’n gyhoeddus. Caiff hyn ei wneud ar lafar ar ôl pob golygfa wrth ofyn i’r disgyblion drafod yr hyn maent newydd ei wylio a sut y byddai’r dioddefwr yn gallu adnabod pryd mae rhywun yn cymryd mantais. Yr hyn sy’n dda am y drafodaeth ar ddiwedd pob golygfa yw bod y cwmni yn cyfeirio at y cymeriadau yn unig gan ddefnyddio enwau’r cymeriadau. Gelwir y math yma o theatr yn theatr fforwm sy’n seiliedig ar waith yr ymarferwr Augusto Boal o Frasil a’i berfformiadau yn 1970au. Math o theatr sy’n caniatáu i’r gynulleidfa mynegi barn am ymddygiad y cymeriadau gyda’r actorion ei hunain. Y cwmni sydd â’r rheolaeth trwy gydol y perfformiad er bod y gynulleidfa â’r cyfle i leisio barn gan sicrhau bod neges y perfformiad yn dal yn cael ei gyfleu. Dyma ffordd ymarferol o addysgu’r disgyblion heb godi ofn arnynt wrth drafod y pwnc dwys.

 

Ar ôl i’r perfformiad orffen cafwyd trafodaeth am ba arwyddion cychwynnol y dylai’r disgyblion edrych amdano pan ddaw at gam-fanteisio rhywiol e.e dylent ond siarad â rhywun cyfarwydd ar-lein sydd gyda llun proffil ayyb. Dosberthir cerdyn gwybodaeth i’r disgyblion sy’n cynnwys manylion gwefannau cymorth.

 

Set syml ac effeithiol oedd i’r perfformiad gyda chadeiriau a meinciau yn cael eu trawsnewid yn ddarnau gwahanol o gelfi. Gwisgoedd syml oedd hefyd ar gyfer yr actorion gan sicrhau nad oedd sylw’r gynulleidfa yn mynd ar y set a’r gwisgoedd ond yn hytrach ar yr hyn oedd yn cael ei drafod.

 

Roedd y gynulleidfa yn gwbl dawel wrth wylio rhai o’r golygfeydd mwy dwys, gyda’r tensiwn yn amlwg wedi adeiladu yn yr ystafell. Er y tensiwn, roedd y golygfeydd yn dal i fod yn weddus ar gyfer disgyblion blwyddyn naw a deg ac yn ffordd dda iddynt dderbyn addysg am amgylchiadau gam-fanteisio rhywiol yn weledol. Perfformiad gwych sy’n cyflwyno pwnc dwys mewn ffordd ysgafn er mwyn dechrau sgwrs rhwng y disgyblion ysgol gan sicrhau eu bod yn wyliadwrus pan ddaw at eraill yn cam-fanteisio’n rhywiol.

 

Bydd cwmni theatr Arad Goch yn ymweld ag ysgolion yn ystod 2019-20, am fwy o wybodaeth cliciwch yma.

 

Yfory, Theatr Bara Caws. Canolfan y Celfyddydau Aberystwyth.

1) Wedi mwynhau?

Meleri: Dim rili.

Nannon: Naddo.

Megan: Yn anffodus, dim fel’ny.

 

2) Beth wnaeth ichi chwerthin neu deimlo’n emosiynol?

Megan: Anodd oedd cydio yn naratif YFORY, a hynny oherwydd y dryswch rhwng yr hyn oedd yn ffuglen neu’n wirionedd. Cyflwynodd y ddrama gymeriadau cwbl ffug, ond eto, ar adegau, buasent yn cyfeirio at enwau cyfarwydd ym myd gwleidyddiaeth heddiw. O ganlyniad, teimlais ar goll mewn naratif gwbl ddiflas. Mae modd dadlau efallai bod ambell ennyd o emosiwn yn perthyn i’r ddrama, yn enwedig wrth wylio Ellie yn llawn rhwystredigaeth wrth drafod ei gweledigaeth bersonol am ddyfodol y wlad. Ond i mi, a dwi’n ymddiheuro os ydw i’n swnio’n hen ffasiwn (er fy mod yn 21 oed!), roedd y rhegfeydd yn sarnu’r holl beth. Does gen i ddim byd yn erbyn rhegi o fewn dramâu, ond does dim rhaid eu cynnwys ym mhob brawddeg er mwyn ceisio creu sgwrs naturiol.

Meleri: Nes i ddim chwerthin unwaith. Nid oedd y naratif yn gwneud i mi deimlo unrhyw emosiwn o gwbl. Rhaid i mi gytuno â Megan, teimlais bod y rhegfeydd yn mynd yn fwrn, ac yn creu deialog rhyfedd!

 

3) Sut oeddech chi’n teimlo ar y diwedd?

Meleri: Teimlais rwystredigaeth llwyr. Ma’r syniad o ga’l ddrama wleidyddol yn ecseiting dros ben, ond o’n i’n teimlo mai nid drama weles i, ond yn hytrach, rhyw fath o bregeth undonog a dim byd newydd.

Nannon: Hoffwn bwysleisio nad oeddwn i wedi mwynhau’r ddrama yma oherwydd bod y perfformiad yn trafod gwleidyddiaeth ac oherwydd fy mod i’n ifanc. Dwi’n ymddiddori mewn gwleidyddiaeth, ond gormod o weiddi a phregethu heb unrhyw weledigaeth creadigol yn perthyn iddi oedd y perfformiad i mi.

 

4) Oedd y cymeriadau yn apelio atoch chi?

Nannon: Doedd cymeriad Ellie ddim yn apelio ata’i o gwbl. Teimlais mai’r unig reswm cafodd y fenyw yma lais yn y perfformiad oedd oherwydd ei bod hi’n cael perthynas rywiol gydag arweinydd y blaid. Mewn sgwrs ar ôl y sioe, dywedodd Siôn Eirian bod y fenyw yn rhoi elfen ffeminyddol i’r sioe. Y berthynas oedd yn rhyfedd i mi a sut gellir dehongli ei rôl fel un ffeminyddol.  Roedd yr hyn a ddywedodd yn bwysig, roedd ganddi weledigaeth diddorol i Gymru, dylai hi fod ar flaen y gad yn arwain y senedd, gan bod ganddi mwy o sbarc a mwy i ddweud na’i gŵr. Nid yw’n bortread cywir o rôl menywod yn ein byd gwleidyddol ni heddiw.

Meleri: Na, yn debyg iawn i Nannon, doeddwn i ddim yn hoffi portread y fenyw o gwbl. Ma’n hala ti deimlo yr unig ffordd ti llu fod yn fenyw mewn gwleidyddiaeth yw i fod yn bartner i arweinydd y blaid.

           

5) Barn am y set?

Nannon: Odd y set yn edrych fel set rhaglen deledu o 1987 – a diolch am rhoi llun o’r Bae fel canolbwynt i’r set, jyst rhag ofn i fi anghofio fod y senedd ym Mae Caerdydd.

Meleri: Same-y. Ni newidiwyd dim byd drwy gydol y ddrama nac ychwaith y golau felly braidd yn ddiflas.

Megan: Doedd dim byd yn sefyll allan, ond wedi dweud hynny, dim ond un ‘stafell oedd yn bodoli trwyddi draw, ac yn ddealladwy felly, mi fyddai wedi bod yn her i geisio creu set amrywiol ag un lleoliad i gynllunio.

 

6) Fyddech chi’n argymell pobl i fynd i’w gweld hi?

Nannon: I fi, os oes diddordeb da chi i weld pregeth, ewch i weld y ddrama. Er hyn, mae rhai’n canmol y sioe i’r cymylau felly yn amlwg, mae hollt ym marn y gynulleidfa.

Meleri: Na, ond rhwydd hynt i bawb eu barn ac efallai y bydd rhai yn anghytuno gyda fy sylwadau.

Megan: Er nad oeddwn i wedi mwynhau’r ddrama, nid yw o reidrwydd yn golygu na fyddai unrhyw un arall o’r un farn. Gwleidyddiaeth yw prif thema’r ddrama hon, ac felly disgwyliwch i glywed areithiau a maniffestos diri. Credaf mai’r hyn sydd yn siomedig am YFORY, yw nad oedd wedi fy nghyffroi, a ninnau mewn stad wleidyddol gwbl ansicr ac i rai, cyffrous.

Raslas Bach a Mawr, Cwmni Theatr Bara Caws. Canolfan y Celfyddydau, Aberystwyth.

Fel babi o’r nawdegau, doeddwn i ddim cweit yn gyfarwydd â stori eiconig Wynford Ellis Owen a Mici Plwm, arwahan i’r llinell wichlyd ‘haia chwcs!’. Felly doedd gen i ddim disgwyliadau mawr yn barod am y sioe yma, doeddwn i ddim wir yn mynd allan o fy ffordd i gymharu’r gwreiddiol â’r un presennol.

Rhaid canmol yr holl actorion i’r cymylau. Doedd dim un yn sefyll allan am y rhesymau anghywir. Roedd perfformiad Iwan Charles a Llŷr Ifans yn ddigon i gael rhywun ar y llawr yn chwerthin. Roedd perfformiad Iwan Charles yn gorfforol arbennig, roedd ei ddawnsfeydd bach byddai’n gwneud wrth i rywbeth fynd yn dda yn hileriys. Wrth sugno ei fawd, siglo ei ben-ôl a bwrw ei ben i gyd mewn ffordd hollol fabïaidd yn ‘instant hit’ gyda’r gynulleidfa. Sicrhaodd llais awdurdodol ond eto, hollol gomig a mynegiant wynebol eithafol Llŷr Ifans bod cymeriad Syr Wynff yn hawlio sylw’r gynulleidfa. Roedd y bartneriaeth rhyngddynt yn cydbwyso’n berffaith, er bod y ddau mor dwp â’i gilydd, maent rhywsut neu’i gilydd yn llwyddo i drechu’r Prif Weinidog (Carys Gwilym) gyda help Moronwen (Llinos Daniel), cariad Plwmsan (ie, rywsut, mae’n llwyddo i ffeindio cariad).

Yn bersonol, nid drama oedd y perfformiad yma. Panto oedd hi yn ei hanfod, gyda’r prif weinidog a’r metron yn cymryd yr awenau fel y badis a Syr Wynff a Plwmsan fel y gwdîs. Hanfodol oedd y gynulleidfa ‘panto’ i’r perfformiad gan fod cymaint o bethau comig yn digwydd ynddi e.e. Syr Wynff yn rhoi slepjan i Plwmsan! Petai Theatr Bara Caws wedi aros ychydig wythnosau ac wedi’i hysbysebu fel panto Nadolig, dwi’n siŵr byddai’r holl sioe wedi gweithio’n well ac o bosib byddai’r gwerthiant tocynnau yn fwy? Teimlais nad oedd digon wedi digwydd yn yr hanner cyntaf a’i fod lawer rhy hir; des i allan o’r theatr ar ôl yr hanner cyntaf heb ddeall beth oedd yn digwydd. Yn ogystal, roeddwn i’n diflasu wrth wrando ar y cymeriadau ychwanegol yn canu gan nad oedd eu storïau hwy yr un mor ddiddorol (a doniol) â storïau Syr Wynff a Plwmsan.

Ond yr hyn nes i fwynhau mwyaf am y sioe oedd pa mor wleidyddol oedd hi. Roedd y prif Weinidog yn adleisio golwg Maggie Thatcher a’r digs cynnil tuag y Torïaid yn llwyddo i wneud y sioe yn banto soffistigedig oedd yn addas i bawb. Roedd y neges bod y bobl bach yn gallu trechu’r bobl fawr gyda’i gilydd yn gryf trwy gydol y sioe. Neges sy’n hollol bwysig ac yn un ry’n ni heddiw yn gallu uniaethu â hi.  Wrth gwrs, doedd y plant ddim yn gweld ôl gwleidyddol ar y sioe; roeddwn i wrth fy modd yn gweld plant yn y rhes flaen yn edrych yn geg agored ar Wynff a Plwmsan fel petai nhw’n enwogion go iawn.

Roedd y set yn wych o syml. Caniataodd y lefelau bod y cymeriadau mewn rheolaeth yn uwch na’r lleill ac felly  yn dangos y pŵer yma yn weledol i blant. Roedd y llithren a osodwyd ar ochr chwith y llwyfan yn caniatáu i’r golygfeydd lle’r oedd pob cymeriad yn rhedeg ar ôl ei gilydd fod yn ddiddorol ac yn gomig tu hwnt.

Des i allan o’r sioe â dagrau yn fy llygaid a stitch mawr yn fy mol ar ôl yr holl chwerthin, sefyllfa na fues ynddi erioed o’r blaen mewn sioe Gymraeg. Felly yn sicr, llwyddiant mawr oedd atgyfodiad Syr Wynff a Plwmsan, a hir oes i deyrnasiad Syr Wynff fel prif Weinidog weden i!